47 Yıl Sonra “Turgutreis 1974” Kitabı Raflarda

Bodrum Belediyesi’nin destekleri ile Prof. Dr. Suha Özkan ile Dr. Richard Plunz'ın birlikte hazırladığı “Turgutreis 1974 Ailelerin ve Evlerin Evrimi” adlı kitabın tanıtım toplantısı, Bodrum Belediyesi Trafo Kafe’de düzenledi.

Kitabın tanıtım toplantısı, Bodrum Belediye Başkanı Ahmet Aras, Prof. Dr. Suha Özkan, Mimar Ahmet Berk ve Türkiye Yayıncılar Birliği Başkanı Kenan Kocatürk, davetli mimarlar ile basın mensuplarının katılımı ile gerçekleşti.

2016 yılında sınırlı sayıda basılarak yayımlanan “Turgutreis 1974 Ailelerin ve Evlerin Evrimi”  kitabının tanıtım toplantısına; geçtiğimiz günlerde vefat eden ODTÜ 1 nolu mezunu rahmetli Mimar Doruk Pamir'i anarak başlayan Başkan Aras, “Bu kitap hocamızın öncülüğünde ve gözetiminde yazılmıştır. Doruk Pamir hocamız da ışıklar içinde uyusun. Kitap, 1974’te Ankara Orta Doğu Teknik ve New York Columbia Üniversitelerinden 30 öğrenci, Dr. Özkan, Dr. Plunz ile beraber, Bodrum Turgutreis’te sekiz hafta süren bir saha çalışması yaparlar.  Yoksul ve karasal yerleşim birimi olan Karatoprak, Akçaalan ve Karabağ’da 15 ailenin, çevre, tarih, tarım, su ve tahıl döngüsünün, mimarlık ve yaşam kültürü açısından röntgenini çekerler.

Çalışma, mimarlık teorisi disiplini ile sosyal antropolojinin sentezidir. Geçmiş ve gelecek izleğindeki yerel mimarlık analizi, insancıl, bilimsel aktarımı ile birleştirilir” dedi.

Başkan Aras, kitaptan bir bölümü paylaşarak şunları söyledi:

“Değirmenci Hasan ile ilgili anlatımı size aktarmak isterim:

Karabağ yel değirmeni kusursuz bir aygıttır. Yerel malzemelerden elle yapılmıştır, basit mekanik ilkeleri ustalıkla birleştirmiştir ve hiçbir şeyi boşa harcamaz. Çalışırken garip bir şiddet ve sükûnet karışımıdır. Hasan, öğütme platformunda manivela koluyla un teknesinin arasında, sırtını taş kabuğa vererek çömelir. Sağ eliyle unu ufalar, elekten geçirirken sol eliyle oluk telini tutar ve manivelaya uzanır. Bütün işlem boyunca gözleri taşları, dişlileri, rüzgâr göstergesini izler; bu arada çevresindeki her şey, değirmen gürültüsüyle sallanmakta, değirmenin parçaları baş döndürücü bir hızla dönmektedir. Yine de birbiriyle iç içe geçmiş dönen taşlar ve çarklar, ahşap dişlilerin yatıştırıcı, neredeyse hipnotize edici bir etkisi vardır. Hasan, sükûnetle seyreder ve biraz daha un eler. Neden değirmencilik yaptığını anlamak zor değildir.”

BAŞKAN ARAS; ÇOCUKLUĞUM AKÇAALAN'DA GEÇTİ, KİTABI YÜREĞİMDE HİSSEDİYORUM

Çocukluk yıllarının bir bölümünün bölgede geçtiğini ifade eden Başkan Aras, “Turgutreis benim babaannemin memleketidir. 1968 ilk Belediye Başkanı da benim dayım Hüseyin Süzen’dir.  Çocukluğumun çok önemli bir bölümü yine 1975-1980’e kadar Akçaalan'da, Turgutreis’te geçmiştir. O yüzden bu kitabın nasıl ortaya çıktığını, bu kitaplarda betimlenenlerin hepsinin yüreğimde hissediyorum.

Bize sunulan kaybettiğimiz kültürel mirasımızdır. 1974 Turgutreis, bu kaybımızın mimarlık ve sosyolojik açıdan fotoğrafını çekmiştir. Kitap kapağında yer alan fotoğrafta, tanıdıklarımın artık olmayan evlerini görmek içimi burktu” diye konuştu.

Büyük emeklerle hazırlanan kitabın tanım toplantısında konuşan Başkan Ahmet Aras sözlerini şöyle tamamladı:

“Belediyemiz kültür yayınları arasında yer almasını istediğimiz “Turgutreis 1974 – Ailelerin ve Evlerin Evrimi” kitabının yeniden basımını, güncel yaşamın ve tarihimizin belgelerini yayınlamayı amaç edindiğimiz için destekledik. Bu yayının dünyanın önemli kütüphanelerinde yer alacağını biliyorum. Bodrum’un eşi benzeri olmayan bir değer olarak insan, doğa ve kültür hazinesi olduğunun hepimiz farkındayız.  Eğer, bilim, akıl, bilgelik ve adalet ile yönetemezsek, bu hazinenin elimizden bütünüyle yitip gideceğinin de farkındayız.

Bodrum’un geleceğini danışarak, paylaşarak inşa etmeye çalışıyoruz. Bunun için, Bodrum Kültür Envanterini çıkartıyoruz. Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti ve ulusal düzeydeki üniversitelerimizle beraber “İki Meydan Bir Cadde Mimarlık Öğrencileri Proje Yarışması” ile Bodrum’un kalbine dokunuyoruz. Halikarnas Balıkçısı Belgeliğini kuruyoruz. Bodrum’un Aksonametrik Haritasını hazırlıyor ve bunları ivedilikle yapıyoruz.”

TÜRKİYE’NİN BAŞKA YERİNDE BİR ÖRNEĞİ YOK

Ardından söz alan kitabın yazarı Prof. Dr. Suha Özkan, “Böyle bir antropolojik çalışma dünyada çok az sayıda yapılmıştır. Türkiye’nin başka yerinde bir örneği yok. Bir konutu alıp onun 100 yıl gerisine gidip onun evrimini ve ailenin evrimini bir arada araştıran bir yapıt yok. Başkan Ahmet Aras’a teşekkür etmek istiyorum. Onunla birlikte o kadar çok şeye kalite geldi ki size anlatamam. Yani bir şey danışacağı zaman çat kapı bizim Bodrum Kent Kitaplığı’na geliyor. Çay, kahve içiyoruz.  Böyle Belediye Başkanından randevu almak, gitmek kapıda beklemek falan gibi böyle bir şey yapmıyoruz. Bir arkadaş, dost bir Bodrum sever gibi davranıyor” dedi.

Daha sonra söz alan Mimar Ahmet Berk “Bodrumla ilgili yapılan tüm yayınların, dünün bugünün ve yarının belgeliği olarak gerçekçi bir yarına ulaşması için, Bodrum belgeliklerinin korunmasında yarar var diye düşünüyorum” dedi.

Son olarak söz alan Türkiye Yayıncılar Birliği Başkanı Kenan Kocatürk, “Az önce Ahmet Başkanım kitabın içinden bir şey okurken çok etkilendim. Beni çok etkileyen şeylerden bir tanesi, ben de köy kökenli bir ailenin çocuğuyum. Köylerde şöyle bir şey olur. Testi içinde su bırakılır, yoldan geçen insanların da su içebilmesi için. O testinin yanına da yeşil yapraklı bir dal bırakılır. Yaprağın tazeliği ile testideki suyun tazeliği belirtilir, mesela bu çok önemli bir şeydi. Kitabın içinde de bu geçiyordu.  Turgutreis kitabı ile başlayacak olan belki bir milattır. Kültürel mirasın kaydedilmesi, onun korunması ve onun dünyaya yayılması dünya kütüphanesine girmesi çok önemlidir. Ahmet Başkanıma çok teşekkür ediyorum” dedi.